Trong hầu hết các trường hợp, việc chẩn đoán và phát hiện sớm bệnh tật có vai trò rất quan trọng, nhất là trong bệnh ung thư. Theo y văn, ung thư phổi, nếu phát hiện và điều trị sớm ngay từ giai đoạn I A thì tỷ lệ sống còn sau 5 năm điều trị có thể trên 30%, trong khi phát hiện và điều trị ở giai đoạn III thì tỷ lệ sống sau 5 năm chỉ khoảng 2-4%. Với các bệnh khác cũng vậy, nếu phát hiện sớm tiểu đường, bệnh nhân có thể tránh được các biến chứng nguy hiểm trên thận, đáy mắt, mạch máu và tránh được biến chứng nhiễm trùng bàn chân (một trong những biến chứng gây tàn phế cao và có thể dẫn đến tử vong). Với những kết quả có được, người thầy thuốc sẽ tư vấn cho bệnh nhân những điều cần thiết để giảm và điều trị dứt điểm các bệnh. Chương trình tư vấn sẽ bao gồm: thay đổi cách sống, thay đổi môi trường sống, thay đổi phương pháp làm việc, bảo hộ lao động, tập luyện thể thao, vệ sinh thân thể và chế độ ăn thích hợp cho từng loại bệnh...Một số trường hợp đặc biệt khác: Đàn ông trên 40 tuổi, hút thuốc lá nhiều khả năng ung thư phổi rất cao nên chụp X-quang phổi định kỳ mỗi 6 tháng nhằm phát hiện sớm bệnh ung thư phổi. Một số người làm việc ở môi trường ẩm thấp, ở các nước nóng vùng nhiệt đới khả năng bị lao phổi cao cũng nên chụp X-quang phổi mỗi 6 tháng để phát hiện sớm bệnh lao. Những người béo phì, tuổi trên 40 khả năng tiểu đường týp II lên đến gần 40% cũng nên thử đường huyết và đường trong nước tiểu để phát hiện sớm bệnh tiểu đường. Phụ nữ trên 40 tuổi, sinh đẻ nhiều, có tiền căn viêm nhiễm cơ quan sinh dục rất cần khám nội soi cổ tử cung để tầm soát ung thư cổ tử cung. Bệnh ung thư tuyến vú cũng là một bệnh ác tính rất hay gặp ở những phụ nữ độc thân trên 40 tuổi. Việc siêu âm tuyến vú định kỳ mỗi 3-6 tháng cũng có thể giúp phát hiện bệnh sớm ở những đối tượng này. Và nếu phát hiện sớm, khả năng chữa lành bệnh rất cao.
Vì thế, khám sức khỏe định kỳ là cách hiệu quả để bảo vệ sức khỏe bản thân cũng như có thể phòng ngừa được nhiều bệnh lý nguy hiểm. Không những đánh giá được tình trạng sức khỏe hiện tại mà khám sức khỏe định kỳ còn giúp phát hiện sớm các nguy cơ có thể gây bệnh trong tương lai. Thực tế, phòng bệnh bao giờ cũng hiệu quả, nhẹ nhàng hơn chữa bệnh, không ai có thể biết bên trong cơ thể mình có tiềm ẩn nguy cơ mắc bệnh gì. Có những bệnh lý nghiêm trọng đôi khi phát hiện tình cờ khi siêu âm, chụp phim X-quang,... khi khám sức khỏe mặc dù không hề có triệu chứng gì. Nếu các bệnh lý nghiêm trọng không được phát hiện sớm, khi phát hiện đã ở mức độ nặng thì việc điều trị sẽ vô cùng khó khăn, tốn kém và ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống.
Theo quy định, danh mục khám sức khỏe định kỳ bắt buộc sẽ bao gồm:
- Khám lâm sàng: Người khám sức khỏe sẽ được kiểm tra thể lực bao gồm đo chiều cao, cân nặng, vòng bụng, tính chỉ số BMI, kiểm tra mạch, đo huyết áp. Tiếp theo, bác sĩ sẽ thăm khám, kiểm tra tổng quát các cơ quan trong cơ thể để phát hiện các bệnh lý hô hấp, tim mạch, thần kinh, tiêu hóa, thận-tiết niệu, cơ xương khớp,... Sau khi khám tổng quát, bác sĩ sẽ hướng dẫn khám sức khỏe chuyên khoa cho người bệnh bao gồm: khám mắt, khám tai mũi họng, khám răng, khám da liễu...
- Xét nghiệm: Để đánh giá các chỉ số trong cơ thể, người khám sức khỏe định kỳ sẽ được thực hiện xét nghiệm máu và xét nghiệm nước tiểu.
- Chẩn đoán hình ảnh: Trong giấy khám sức khỏe định kỳ bắt buộc sẽ bao gồm chụp phim X - quang tim phổi nhằm phát hiện sớm các tổn thương ở phổi cùng các vấn đề liên quan đến tim, lồng ngực.
Ngoài ra, tùy tình trạng mỗi người đến khám, bác sĩ có thể chỉ định chụp phim X-quang các vị trí, bộ phận khác trên cơ thể. Bên cạnh danh mục khám sức khỏe định kỳ bắt buộc như trên, tùy theo đặc điểm độ tuổi, yếu tố nguy cơ, người khám sức khỏe có thể lựa chọn mở rộng gói khám thêm các chuyên khoa như ung bướu, nam khoa, phụ khoa, lão khoa...
